मका

मका त्याच्या प्रसारासाठी मानवांवर अवलंबून आहे. कोलंबियन एक्सचेंजपासून , ते जगातील अनेक भागांमध्ये एक मुख्य अन्न बनले आहे , मक्याचे एकूण उत्पादन गहू आणि तांदळापेक्षा जास्त आहे . मक्याचा बराचसा वापर जनावरांच्या खाद्यासाठी केला जातो , धान्य म्हणून किंवा संपूर्ण वनस्पती म्हणून, जो एकतर गठ्ठा बनवता येतो किंवा अधिक रुचकर सायलेजमध्ये बनवता येतो. गोड कॉर्न नावाच्या साखरेने समृद्ध जाती मानवी वापरासाठी पिकवल्या जातात, तर शेतातील मक्याच्या जाती जनावरांच्या खाद्यासाठी, कॉर्नमील किंवा मसा , कॉर्न स्टार्च , कॉर्न सिरप , कॉर्न ऑइलमध्ये दाबणे , बर्बन व्हिस्कीसारखे अल्कोहोलिक पेये आणि इथेनॉल आणि इतर जैवइंधनासह रासायनिक खाद्यसाठा म्हणून वापरल्या जातात .

जगभरात मक्याची लागवड केली जाते; दरवर्षी इतर कोणत्याही धान्यापेक्षा जास्त प्रमाणात मक्याचे उत्पादन होते. २०२० मध्ये, जागतिक उत्पादन १.१ अब्ज टन होते. त्यावर अनेक कीटक आणि रोगांचा प्रादुर्भाव आहे; युरोपियन कॉर्न बोअरर आणि कॉर्न रूटवर्म्स या दोन प्रमुख कीटकांमुळे अमेरिकेत दरवर्षी एक अब्ज डॉलर्सचे नुकसान झाले आहे. आधुनिक वनस्पती प्रजननामुळे उत्पादन आणि पोषण , दुष्काळ सहनशीलता आणि कीटक आणि रोग सहनशीलता यासारख्या गुणांमध्ये मोठ्या प्रमाणात वाढ झाली आहे. आता बहुतेक मक्याचे अनुवांशिकरित्या रूपांतर केले जाते .

कांदा

कांद्याची लागवड कमीत कमी ७,००० वर्षांपासून निवडक पद्धतीने केली जाते. कांदा ही द्वैवार्षिक वनस्पती आहे, परंतु सामान्यत: वार्षिक म्हणून घेतले जाते. कांद्याच्या आधुनिक जाती साधारणतः 15 ते 45 सेमी (6 ते 18 इंच) उंचीपर्यंत वाढतात. कांद्याची पाने पिवळसर- हिरव्या निळ्या रंगाची असतात आणि ती चपट्या, पंखाच्या आकाराच्या गुंडाळणीमध्ये एकट्याने वाढतात. ते चपटे, पोकळ आणि दंडगोलाकार असतात. कांदा परिपक्व होताना, त्याच्या पानांचा तळ आणि त्याच्या कंदामध्ये अन्न साठा जमा होण्यास सुरुवात होते. कांदा भारतातून अनेक देशात निर्यात होतो,उदा. नेपाळ, पाकिस्तान, श्रीलंका, बांग्लादेश, इत्यादि. कांदयाचे पीक भारतात प्रामुख्याने महाराष्ट्र् व कर्नाटक राज्यात व गुजरात, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, बिहार, पश्चिम बंगाल, मध्य प्रदेश, तामिळनाडू, ओडिशा या राज्यांमध्ये घेतले जाते.

अशा जागी कांदा प्रक्रिया करून कांद्याची भुकटी बनवली जाते. भारतात महाराष्ट्रात कांद्याची शेती सर्वात जास्त होते. येथे वर्षातून दोन वेळा कांद्याचे पीक घेतले जाते- एक नोव्हंबर आणि दूसरे मे महीन्याच्या जवळ पास. जगात कांद्याची शेती १७८९ हजार हेक्टर क्षेत्रफळावर घेतली जाते. ज्यात २५३८७ हजार मी. टन उत्पादन होते. भारतात ऐकून २८७ हजार हेक्टर क्षेत्रफळावर पीक घेतल्या वर २४५० हजार टन उत्पादन प्राप्त होते. कांदा शीतऋतुतील पीक आहे परंतु जास्त शीत वातावरण हानिकारक असते आणि तापक्रम जास्त असल्यास ही हानिकारक असते. कांद्याचे विपुल उत्पादन मिळवण्यासाठी पुरेशा सूर्य प्रकाशाची आवश्यकता असते. कांद्याचे कन्द दीर्घ प्रकाश अवधि (Long Day Length) मध्ये चांगले बनतात. कन्दीय पीक असल्याकारणाने भुसभुशीत आणि जल निचरा होणारी जमीन उत्तम मानली जाते. चिकणमाती,गाळ मातीची जमीन सर्वोत्तम असते या साठी भारी जमीन योग्य नसते. जमिनीचा पीएच 5.8-6.5च्या मध्ये असणे आवश्यक आहे. कांद्यासाठी एकूण 12-15 पाण्याची आवश्यकता असते. 7-12 दिवसाच्या अन्तराने जमिनीनुसार पाणी देणे गरजेचे आहे.

गहु

गहू एक पिष्ठमय एकदल धान्य आहे. याचे पीठ करून पोळ्या, ब्रेड इत्यादी खाद्यपदार्थ बनवण्यासाठी वापरतात. ताजा गव्हांकुराचा रस हा पौष्टिक असतो. भारतात गव्हाचे सर्वाधिक उत्पादन पंजाब व मध्यप्रदेश या राज्यांत होते. गव्हाचा जागतिक व्यापार इतर सर्व एकत्रित पिकांच्या तुलनेत जास्त आहे. अन्न उद्योगासाठी ग्लूटेनच्या उपयुक्ततेमुळे गव्हाची जागतिक मागणी वाढत आहे.

बाजरी

बाजरी(शास्त्रीय नाव:Pennisetum glaucum) हे एक प्रकारचे भरड धान्य आहे. बाजरीच्या पिकाला कमी पाऊसपाणी (वार्षिक सरासरी पर्जन्यमान < २०० मिमी.) लागते. बाजरीचे उत्पादन भारत आणि आफ्रिका येथील काही देशांत मोठ्या प्रमाणावर खाण्यासाठी केले जाते तर अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने देशात त्याचे उत्पादन मुख्यत्वेकरून पशुपक्ष्यांच्या खाद्यासाठी केले जाते. बाजरीमध्ये प्रथिनांचे प्रमाण तुलनात्मकदृष्ट्या जास्त असल्याने भारतात बाजरीचा उपयोग खाद्यासाठी - प्रामुख्याने भाकरी बनवण्यासाठी - मोठ्या प्रमाणावर केला जातो.महाराष्टातील ग्रामीण भागात बाजरीपासून वाळवणाचे पदार्थ बनवले जातात.तसेच काही धार्मिक सणावारामध्ये बाजरीला महत्त्व दिले जाते.

ज्वारी

ज्वारी (Sorghum) एक प्रकारचं धान्य आहे, जे जगभरात अनेक ठिकाणी पिकवलं जातं. ते उष्ण आणि उपोष्ण हवामानासाठी योग्य आहे. ज्वारीमध्ये प्रथिने, कर्बोदके, आणि जीवनसत्त्वे असतात, ज्यामुळे ते मानवासाठी एक महत्त्वाचा अन्न घटक आहे.
ज्वारीची माहिती:
पिकण्याची जागा:
ज्वारी उष्ण आणि उपोष्ण हवामानामध्ये चांगली वाढते.
उपयोग:
ज्वारीचा उपयोग अन्न आणि चारा म्हणून केला जातो.
वैशिष्ट्ये:
ज्वारीमध्ये फायबर आणि लोह भरपूर प्रमाणात असतात, ज्यामुळे ते पचनासाठी आणि रक्ताभिसरणासाठी फायदेशीर आहे.
जागतिक स्तरावर:
ज्वारी आफ्रिका, आशिया आणि अमेरिकेत पिकवली जाते.
भारतातील ज्वारी:
ज्वारीचे पीक मुख्यतः महाराष्ट्र, कर्नाटक, राजस्थान आणि मध्य प्रदेशमध्ये घेतले जाते.
पिकाचा कालावधी:
ज्वारी साधारणपणे 70 ते 75 दिवसांत फुलायला लागते, आणि त्यानंतर 105 ते 120 दिवसात ते तयार होते.
आरोग्यदायी गुणधर्म:
ज्वारीमध्ये फायबर, लोह, बी-कॉम्प्लेक्स जीवनसत्त्वे, आणि खनिजे असतात, जे शरीरासाठी आवश्यक आहेत.
खाद्य पदार्थ:
ज्वारीचा वापर लापशी, भाकरी, आणि इतर अनेक पदार्थांमध्ये केला जातो.
शेती:
ज्वारीची लागवड खरीप आणि रब्बी हंगामात केली जाते.
वाण:
ज्वारीचे अनेक वाण आहेत, जसे की फुले अनुराधा, फुले माऊली, फुले सुचित्रा, फुले वसुधा, आणि फुले यशोदा, असे अनेक वाण आहेत जे कृषि विभाग, महाराष्ट्र शासन यांनी विकसित केले आहेत.
ज्वारीचे फायदे:
ज्वारी पचनास मदत करते, रक्ताभिसरण सुधारते, आणि हाडांचे आरोग्य सुधारते, तसेच ते ग्लूटेनमुक्त असल्याने ग्लूटेन असहिष्णुतेचा त्रास असलेल्यांसाठी एक उत्तम पर्याय आहे,.
ज्वारीची लागवड:
ज्वारीची पेरणी खरीप हंगामात (जून-जुलै), रब्बी हंगामात (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर) आणि उन्हाळ्यात (जानेवारी) केली जाते, असे अनेक वाण आहेत जे marathisheti.in यांनी सांगितले आहे.

सोयाबीन

सोयाबीन (Soybean) एक महत्वाचे तेलबियाचे पीक आहे, जे प्रथिनांनी (Protein) समृद्ध आणि विविध प्रकारे वापरले जाते. सोयाबीनमध्ये ४०% प्रथिने आणि १९% तेल असते. ते जगातील आणि भारतातील प्रमुख नगदी पीकांपैकी एक आहे.
सोयाबीन विषयी अधिक माहिती:
उत्पादन:
जगातील सर्वाधिक सोयाबीन उत्पादन अमेरिकेत होते, तर भारतात मध्य प्रदेश सोयाबीन उत्पादनात आघाडीवर आहे.
उपयोग:
सोयाबीनचा वापर खाद्यतेल, खाद्यपदार्थ (उदा., सोयाबीन कणीक वापरून बनवलेल्या पोळ्या, ब्रेड, बिस्किटे, केक), आणि बायोडीझेल निर्मितीसाठी होतो.
प्रयोजन:
सोयाबीनमध्ये फायटिक ऍसिड, आहारातील खनिजे आणि ब जीवनसत्त्वे असतात.
लागवड:
सोयाबीनची लागवड जून आणि जुलै महिन्यात केली जाते, आणि पेरणी करताना बीजप्रक्रिया करणे आवश्यक आहे.
सुधारित वाण:
सोयाबीनचे अनेक सुधारित वाण उपलब्ध आहेत, जसे की फुले संगम, फुले किमया, आणि फुले अग्रणी.
खत व्यवस्थापन:
सोयाबीन पिकासाठी योग्य खत व्यवस्थापन आवश्यक आहे, ज्यात शेणखत आणि रासायनिक खतांचा समावेश होतो.
कीड व रोग नियंत्रण:
सोयाबीन पिकावर अनेक किडी आणि रोगांचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो, त्यामुळे एकात्मिक कीड व्यवस्थापन (Integrated Pest Management) आवश्यक आहे.

भाजीपाला

भाजीपालाचे प्रकार:
पालेभाजी:
पालक, मेथी, कोथिंबीर, डाळिंब, लाल भोपळा, पालेभाजींमध्ये जीवनसत्वे, खनिजे आणि फायबर भरपूर असतात.
शेंगा भाज्या:
घेवडा, मुळा, काकडी, टोमॅटो यांसारख्या भाज्या शेंगा किंवा फळ स्वरूपात असतात.
फळभाजी:
वांगी, टोमॅटो, भेंडी या भाज्या फळांच्या स्वरूपात वापरल्या जातात.
मुळभाजी:
गाजर, मुळा, पालेभाजींमध्ये मुळा आणि गाजर मुळांच्या स्वरूपात येतात.
रानभाजी:
निसर्गात उगवलेल्या, विशेषत: जंगलात आढळणाऱ्या भाज्या

फळे

प्रकार:
फळांचे अनेक प्रकार आहेत, जसे की सफरचंद, केळी, द्राक्षे, लिंबू, संत्री, आणि स्ट्रॉबेरी. फळे रसाळ, गोड किंवा तुरट असू शकतात.
फळांचे फायदे:
फळे ऊर्जा देतात आणि जीवनसत्त्वे, खनिजे, आणि फायबर यांसारख्या पोषक तत्वांचा स्रोत आहेत.
फळ प्रक्रिया:
फळे अधिक कालावधीसाठी साठवून ठेवण्यासाठी, त्यांची प्रक्रिया केली जाते. यात फळांचे काप वाळवणे किंवा वाळवणी यंत्रात ठेवणे समाविष्ट आहे,.
फळांचे प्रकार:
अनेक प्रकारची फळे आहेत, जसे की लिंबूवर्गीय फळे, बेरी, आणि इतर विविध फळे.
महाराष्ट्रातील फळे:
महाराष्ट्रामध्ये अनेक प्रकारची फळे पिकतात, जसे की आंबा, पेरू, संत्री, द्राक्ष, चिकू, इत्यादी,.

गुरांचा बाजार

महाराष्ट्रामध्ये अनेक प्रकारची पाळीव प्राणी पाळली जातात. यामध्ये गाय, म्हैस, बैल, शेळी, मेंढी, कोंबडी, कुत्रा, मांजर, घोडा, आणि डुक्कर यांचा समावेश होतो. ही पाळीव प्राणी मानवासाठी उपयोगी आहेत, तसेच ते त्यांच्यासोबत मैत्रीपूर्ण संबंधदेखील ठेवतात.
पाळीव प्राण्यांचे प्रकार:
गाय:
गायीला दूध, दही, लोणी आणि इतर दुग्धजन्य पदार्थ मिळवण्यासाठी पाळले जाते.
म्हैस:
म्हैस दुधासाठी आणि तिचे मांस वापरले जाते.
बैल:
बैलांचा उपयोग शेती कामांसाठी केला जातो.
शेळी आणि मेंढी:
या प्राण्यांपासून दूध, मांस आणि ऊन मिळवले जाते.
कोंबडी:
कोंबडीकडून अंडी आणि मांस मिळवले जाते.
कुत्रा: